Irugurutzetako meatze-barrutia

Erromatarren garaitik dakigu zein ezaguna den Bidasoako meatzarien aberastasuna. Bere ustiapenak Erdi Aroan zehar jarraitu zuen eta XX. mendera arte iritsi zen, eta beste garai batzuetan, ez hain urrun, Irunen eta herritarren bizitzan arrastoa utzi zuen baliabide iturri garrantzitsua izan zen.

Aiako Harriaren magaleko egungo paisaia erauzketa-jarduera biziaren isla da. Oraindik harrobiak, hondakindegiak, garraio sistemak, plano inklinatuak edo meatzari-herri baten hondakinak ikus daitezke. Gune eskuragarri eta enblematikoena Irugurutzetan aurkitzen da minerala prestatzeko eta kiskaltzeko prozesuen testigu izan zena. Terraza-sistema batek lurra ahalik eta gehien aprobetxatzeko aukera ematen zuen.

Multzoaren alderdirik nabarmenena labe-multzoa da, adituek diotenez gure lurraldeko arkeologia industrialeko laginik onenetako bat. Labe horiek burdinazko grapak eta haizebideak dituzte, eta den denek burdinazko konoa galdu duten arren euskarria mantentzen dute ondare hori berreskuratzeko egindako lanetan, horien ekoizpena hobetzeko instalatua.

Duela 20 urtetik Irugurutzetako Meategiko ehiza-barrutia lurraldea berreskuratzeko eta balioa emateko prozesu batean murgilduta dago, 2000. urtean Kultura Ministerioak egindako Industria Ondarearen Plan Nazionalean sartuz.

Sendotze eta garbiketa kanpaina batzuen ondoren, dagoeneko "Irugurutzetako Meatzetako Ingurunearen Interpretazio Gunea" dauka, egungo silo-biltegian kokatua. Espazio horretatik abiatuta, bisita gidatuak egongo dira ingurune horretan garatu zen industria-prozesua erabat ulertzeko.