Jarrai iezaguzu
Jarrai iezaguzu
Arte eta Kultura
Ondare kulturala
Gesaltza Añanan (Araba), Gasteiztik 30 km-ra, munduko industriarik zaharrenetako bat dago: Añanako Gatz Harana.
Bertan, 7.000 urte baino gehiagoz ekoitzi da gatza etengabe, gizakion bizitzarako funtsezko elementua.
Gatz Harana duela 200 milioi urteko itsaso zahar bateko gatz burbuila baten gainean dago. Milaka lurrunketa-plataformaz osatutako aire zabaleko paisaia ederra da. Plataforma horiek gatzarekin lan egiten zuten ehunka belaunaldik eraiki zituzten, harriz, egurrez eta buztinez. Horien gainean isurtzen da iturburuetatik modu naturalean sortzen den ur gazia, eguzki-lurrunketaren bidez gatza lortzeko. Egurrezko kanalen sare berezi eta zabal batek ura grabitatearen arabera banatzen du gatzagetako lekurik ezkutuenetaraino.
XX. mendean gainbehera bat jasan ostean, 2009an Gatz Harana Fundazioa sortu zen, bere etorkizuna bermatzeaz arduratzen den irabazi-asmorik gabeko erakundea. Gatza ekoiztea da helburu nagusietako bat. Horretarako, gatz-saltzaileen milaka urteko jakituria erabiltzen da, teknika tradizionalengatik eta ingurumena errespetatzen dutelako nabarmentzen dena. Fundazioak oligoelementuetan aberatsak diren bost gatz natural mota eskaintzen dizkio merkatuari, nazioartean ospe handia duten sukaldariek bermatuak: Gatz Loreko Ezkatak, Iturburuko Gatza, Gatz Txuzoa, Gatz Likidoa eta Gatz Fina.
Gatza ekoizteaz gain, Gatz Harana Fundazioak bisita-programa bat jarri du martxan, gizarteak Añanako Gatza ezagutu eta paisaia ezohiko horren historia eta arkitektura harrigarria baloratu dezan, baita ere. Orain arte, milioi bat pertsona baino gehiago ibili dira gatzagetako bidexketan barrena, eta Añanako gatzaren berreskuratze-proiektuaren eta, zalantzarik gabe, munduko onenetako baten preskriptore bihurtu dira.
2015ean, Europa Nostra Sarien Epaimahaiaren Sari Nagusia jaso zuen, eta 2017an, Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundea (FAO) Munduko Nekazaritza Ondarearen Sistema Garrantzitsu (SIPAM) izendatu zuten, Europako lehena. UNESCOren Munduko Ondarerako Adierazleen Zerrendan sartzeaz gain, 2019an, Industria Ondarearen Europako Sareak (ERIH) "Anchor Point" saria eman zion, turismo-ondare industrialaren arloko sari garrantzitsuena, Gatz Harana «aparteko garrantzia» duen lekutzat jotzen baitu, «bisitariarentzako esperientzia berritzailea eta kalitate handikoa» izateagatik.
Halaber, ez da ahaztu behar Gesaltza Añana gatz-fabrika baino askoz gehiago dela, izan ere, Gaubearako eta Valderejoko Parke Naturalerako atea izateaz gain, Erdi Aroko eta Aro Modernoko aztarna arkeologiko garrantzitsuak biltzen ditu, aztertzen eta berreskuratzen ari direnak.
Gure aholkua da Varonatarren Dorretxeraino joatea paseatuz (10.9 km). Ur-erretena mantentzen duen Arabako gaztelu bakarra da, eta XII. mendetik datorren familia baten ondorengo zuzenak bizi dira bertan.
Bisita bat hitzartu edo informazio gehiago izateko jo ezazu Gatz Haranaren webgunera.
NOLA MUGITU:
Gatzagak
